جواد موسوی دالینی؛ محمد علی رنجبر
چکیده
با اکتشافات جغرافیایی اواخر قرن 15م/9ق ، شرایط حاکم بر خلیجفارس دگرگون شد و ساختارهای پیشین که رونق تجارت و دریانوردی آزاد همراه با تسلط و حاکمیت سیاسی و اقتصادی ایران بر خلیجفارس بود، از میان ...
بیشتر
با اکتشافات جغرافیایی اواخر قرن 15م/9ق ، شرایط حاکم بر خلیجفارس دگرگون شد و ساختارهای پیشین که رونق تجارت و دریانوردی آزاد همراه با تسلط و حاکمیت سیاسی و اقتصادی ایران بر خلیجفارس بود، از میان رفت. کمپانی هند شرقی انگلیس برای نظم دادن به مبادلات بازرگانی اتباع انگلیسی در شرق، با کسب مجوز تجاری از ملکه الیزابت در سال 1600م/1010ق ایجاد شد و پانزده سال پس از آن در بمبئی و کلکته نمایندگی تأسیس کرد. این کمپانی نزدیک به دو دهه پس از تاسیس، خلیجفارس را از جمله مناطق نفوذ خود در کار تجارت برشمرد و برای آن جایگاه ویژهای در نظر گرفت . با شکست و اخراج پرتغال از هرمز (1622م/1032ق)، موقعیت کمپانی هند شرقی انگلیس در منطقه تثبیت شد. در دورهی حکومت افغانها و عصر نادرشاه (1148-1160ق) با وجود مشکلات و نابسامانی ها، تکاپوی تجاری عناصر انگلیسی در سرحدات جنوبی ایران ادامه یافت. با آغاز فعالیتهای سیاسی کمپانی در خلیجفارس از سال 1763م/1177ق، تلاشهای استعمار بریتانیا برای حاکمیت بر خلیجفارس و تقابل و نقض حاکمیت و منافع ملی ایران نمود بیشتری یافت و در دورهی حکومت زندیه (1175-1207ق) و به ویژه اوایل قاجاریه (1820م/1235ق)، این تلاشها بیشتر شد. یافته های پژوهش حاکی از این است که تلاش برای انزوا، ناتوانسازی و محدودکردن نقشآفرینی ایران در حوزهی استراتژیک خلیج فارس، در این مقطع سیاست کمپانی هند شرقی انگلیس محسوب میشد .
