تاریخ اسلام و ایران

پژوهشی در اصول و تکنیک‌های جرّاحی گوش، حلق و بینی در طبّ سنّتی دورۀ اسلامی (از قرن سوّم تا دوازده هجری)

ماهیار شریعت پناهی

دوره 27، شماره 34 ، شهریور 1396، ، صفحه 89-116

https://doi.org/10.22051/hii.2017.6543.

چکیده

در میان شعبه‌های متعدّد طبّ سنّتی دورۀ اسلامی، جرّاحی نیاز به تخصّص، تجربه و دقّت بسیار بالایی دارد. هدف از این پژوهش، یافتن اصول و تکنیک‌های ثابتِ مورد استفاده جرّاحان، از قرن سوّم تا دوازدهم هجری ... بیشتر در میان شعبه‌های متعدّد طبّ سنّتی دورۀ اسلامی، جرّاحی نیاز به تخصّص، تجربه و دقّت بسیار بالایی دارد. هدف از این پژوهش، یافتن اصول و تکنیک‌های ثابتِ مورد استفاده جرّاحان، از قرن سوّم تا دوازدهم هجری است. روش پژوهش، توصیفی- تطبیقی با تحلیل نمونه‌هاست. نتایج مشخص کرده است که برخی اصول و تکنیک‌های ثابت در این مقطع زمانی از شرق تا غرب جهان اسلام مورد پذیرش و متداول بوده است. جرّاحان این دوره شناختی واضح و متمایز از انواع بیماری‌های حلق داشته‌اند. اصول اصلی آنها احتیاط کامل، تشخیص بهبودی و ترمیم جراحی، جلوگیری از خونریزی و بخیه‌زدن است. یکی دیگر از اصول اساسی جراحی دوره اسلامی، لزوم آشنایی کامل جراح با داروهای ترکیبی و گیاهان دارویی است. تکنیک‌های جراحی گوش، حلق و بینی نیز شامل داغ‌کردن نقطه‌ای گوش، داغ بینی، داغ‌کردن داروییِ حلق، شکافتن از بالا به پایین در گلو، شکاف عرضی در داخل حلق، شکافتن بستگی گوش، بازگرداندن ریشه به بینی، شکافتن با تکنیک میلِ نهان، درمان شیء در گوش با روش شکافتن، تکنیک قطع‌کردن به روش سلخ‌کردن، قطع‌کردن لوزه‌ها و ورم‌های حلق است. در تمام این مراحل آشنایی تخصصی با طیف متنوعی از ابزارهای جراحی و تکنیک استفاده از آنها کاملاً مشهود است. ابزارهای تخصصی این نوع جراحی شامل مکواة نقطه‌ای، میخی و زیتونی، انواع قلاب‌ها، نیشترها، سخت سر، مته، میل نهان، موچین، مکبس، قیچی، میل آزمایش و انبر است. همچنین جراحان دوره اسلامی جهت خروج اشیای مختلفِ در گوش و حلق، همچون سنگ یا موجوداتی همچون زالو و کِرم از ابزارهایی همچون قلاب و موچین، انبر و لوله استفاده می‌کردند.

پژوهشی در اصول و تکنیک‌های جراحی دهان و دندان در دورۀ اسلامی (از قرن سوم تا دوازدهم هجری)

سید ماهیار شریعت پناهی

دوره 25، شماره 28 ، اسفند 1394، ، صفحه 99-142

https://doi.org/10.22051/hii.2016.2216

چکیده

دانش جرّاحی یکی از فرازهای مهمّ تاریخ طبّ اسلامی است. در میان اندام‌های مختلف، بخش جراحیهای دهان نیز به دلیل ظرافت و حساسیت زیاد اندامهایش، نیاز به شناخت، تخصص و تجربه بالینی زیادی دارد. با بررسی تالیفات ... بیشتر دانش جرّاحی یکی از فرازهای مهمّ تاریخ طبّ اسلامی است. در میان اندام‌های مختلف، بخش جراحیهای دهان نیز به دلیل ظرافت و حساسیت زیاد اندامهایش، نیاز به شناخت، تخصص و تجربه بالینی زیادی دارد. با بررسی تالیفات در حوزه جراحیهای دهانی، برخی اصول ثابت و رایج قابل ترسیم است که به صورت قوانین ثابت مورد پذیرش و استفاده اکثر جراحان مسلمان بوده است. استخراج این اصول، اولین موضوع و بررسی تکنیک‌های جرّاحی دهان نیز موضوع دوّم این تحقیق است. نتایج این تحقیق، مؤیّد این فرضیه است که جرّاحان مسلمان شناختی واضح و متمایز از انواع بیماری‌های دهانی داشته که طبقه‌بندی دقیق بیماریها بر اساس اندامهای لب، لثه، دندان، زبان و فک اولین نشانۀ آن است. اصول آنها نیز تشخیص متمایز و صحیح مکان بیماری‌ها، توصیف ابزارهای تخصّصی، رعایت اصول احتیاطی، جلوگیری از خونریزی، بخیه زدن، ضدعفونی و مرهم گزاری است. تکنیک‌های جرّاحان نیز شامل شکاف زدن عرضی بدون کشط یا با کشط کردن، قطع کردن به روش سلخ کردن، داغ کردن غیر مستقیم با آتش (کی بالنار) یا روغن (کی بالسمن) یا داغ کردن مستقیم، تراشیدن، سوهان کردن، جرم گیری، کشیدن دندان (قلع) با تکنیک شکافتن و کشط کردن یا با تکنیک نشر کردن، شکسته بندی موضع بدون زخم یا همراه زخم و ارتودونسی بوده است. استفاده گسترده جراحان از داروهای گیاهی (مفرد یا مرکب) در مراحل مختلف فرایند جراحیهای دهانی، گویای آشنایی کامل آنها با دانش گیاه شناسی، لذا الگویی آموزشی برای طب امروزی است.

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 33 (1402)

دوره 32 (1401)

دوره 31 (1400)

دوره 30 (1399)

دوره 29 (1398)

دوره 28 (1397)

دوره 27 (1396)

دوره 26 (1395)

دوره 25 (1394)

دوره 24 (1393)

دوره 23 (1392)

دوره 22 (1391)

دوره 21 (1390)

دوره 20 (1389)

دوره 19 (1388)

نویسنده = سید ماهیار شریعت پناهی

پژوهشی در اصول و تکنیک‌های جرّاحی گوش، حلق و بینی در طبّ سنّتی دورۀ اسلامی (از قرن سوّم تا دوازده هجری)

چکیده

پژوهشی در اصول و تکنیک‌های جراحی دهان و دندان در دورۀ اسلامی (از قرن سوم تا دوازدهم هجری)

چکیده